Czy wspólnik spółki z o.o. może odpowiadać za jej długi?

Jednym z najczęściej zadawanych pytań dotyczących funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest pytanie o odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, ponieważ to zarząd spółki prowadzi jej sprawy i reprezentuje spółkę. Rzadziej pada pytanie o odpowiedzialność wspólników i wiele osób zakłada, że wspólnicy nie ponoszą takiej odpowiedzialności. Czy słusznie? Czy wspólnicy spółki z o.o. faktycznie nie odpowiadają za jej długi?

Z niniejszego artykułu dowiesz się, czy wspólnicy sp. z o.o. mogą odpowiadać za zobowiązania spółki i czy ograniczenie odpowiedzialności, o którym mowa w nazwie spółki z o.o., ma w tej kwestii jakiekolwiek znaczenie.

Czym jest spółka z o.o.?

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to druga najchętniej wybierana forma prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce (najczęściej wybieraną formą jest jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona na podstawie wpisu do CEIDG) i pierwsza w kategoriach działania poprzez strukturę spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką kapitałową - tak jak spółka akcyjna i prosta spółka akcyjna. Przynależność do tej kategorii spółek powoduje, że spółka z o.o. ma charakterystyczną konstrukcję i odznacza się innymi cechami niż spółki osobowe (czyli spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna).

W jaki sposób sp. z o.o. jest skonstruowana?

Ograniczona odpowiedzialność jest cechą sp. z o.o. wynikającą z konstrukcji tej spółki. Innymi słowy poszczególne jej elementy składają się na charakter spółki i tworzą podstawy do nazwania jej w ten sposób. Dlatego aby lepiej zrozumieć ograniczenie odpowiedzialności charakteryzujące ten rodzaj spółki i przekonać się, czy wpływa ono na sytuację wspólników względem zobowiązań spółki, warto dokładniej przyjrzeć się budowie sp. z o.o.

Kapitałowy charakter spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką kapitałową. Z punktu widzenia konstrukcji spółki jest to cecha równie ważna, co ograniczenie odpowiedzialności, jeśli nie najważniejsza.

Przymiotnik "kapitałowa" intuicyjnie sugeruje, że podstawą wokół której zbudowana jest koncepcja spółki z o.o. stanowi jej kapitał. Wymogiem formalnym powstania sp. z o.o. jest stworzenie tzw. kapitału zakładowego w wysokości co najmniej 5 000 złotych.

Kapitał zakładowy powstaje z wnoszonych przez wspólników w ramach zawiązywania spółki wkładów, które określone zostają przez wspólników w umowie spółki. Wnoszone do spółki "na" kapitał zakładowy wkłady (majątek) mogą zasadniczo stanowić pieniądze, rzeczy, czy prawa. Wniesione wkłady przestają być własnością poszczególnych wspólników, a stają się własnością spółki.

W ten sposób powstaje początkowy majątek spółki. Majątki spółki i wspólników są względem siebie oddzielne.

Podmiotowość prawna spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Technicznie przepisy polskiego prawa wprowadzają nieco zamieszania w sferę wyodrębnienia poszczególnych podmiotów stosunków cywilnoprawnych. Niby są ich dwa rodzaje - osoby fizyczne i osoby prawne, ale w zasadzie występuje jeszcze trzecia kategoria - jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. W ramach tej trzeciej grupy działają spółki osobowe.

W obrocie na pewną skalę funkcjonują też spółki cywilne - mylnie rozumiane jako kolejny rodzaj spółki, podczas gdy w rzeczywistości jest to po prostu szczególnego rodzaju cywilnoprawna umowa współdziałania zawierających ją podmiotów, która inaczej niż w przypadku umowy spółki kapitałowej nie powoduje powstania oddzielnego podmiotu (chociaż na płaszczyźnie przepisów podatkowych powstanie takiego oddzielnego podmiotu mogłaby sugerować możliwość uzyskania przez spółkę cywilną NIP).

Sprawa staje się więc skomplikowana, ale w przypadku spółki z o.o. jest o tyle ułatwiona, że nie trzeba wchodzić w szczegóły techniczne, aby zrozumieć sposób funkcjonowania sp. z o.o. w obrocie - jest to po prostu osoba prawna, która posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych oraz co ważne, podmiot zupełnie samodzielny i odrębny względem jej wspólników. Mimo że wspólnicy odgrywają kluczową rolę działając wewnątrz tej spółki.

Jakie są organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?

Sp. z o.o. funkcjonuje poprzez swoje samodzielne organy - osoby działające wewnątrz (w ramach) spółki, którym kolektywnie przypisywany jest dany status i uprawnienia.

Organami jest zarząd (jedno albo kilkuosobowy) i zgromadzenie wspólników (kiedy wspólnicy działają kolektywnie). Zdarza się, że sp. z o.o. jest spółką jednoosobową i w takim przypadku jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników, przy czym przepisy o zgromadzeniu wspólników stosuje się wtedy odpowiednio.

W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinien zostać ustanowiony jeszcze inny organ - rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Rada nadzorcza i komisja rewizyjna mogą zostać ustanowione w spółce jednocześnie (równolegle), nawet jeśli wyżej wymienione kryteria nie są spełnione.

Czy wspólnik może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o.?

Konstrukcja spółki z o.o. powoduje przejrzyste rozdzielenie podmiotowości wspólników, ich majątku oraz tego jak funkcjonują w ramach spółki, od podmiotowości, majątku, organów i funkcjonowania samej spółki. Dlatego wspólnik ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki tylko w wyjątkowych sytuacjach i w sposób w zasadzie pośredni.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zasadniczo ponosi sama spółka

Co do zasady za długi spółki odpowiedzialność ponosi sama spółka z o.o. Nie ponoszą jej zatem inne podmioty działające w jej ramach, np. wspólnicy spółki, czy członkowie zarządu.

Jest to ogólna reguła, od której istnieją wyjątki. W takich szczególnych przypadkach odpowiedzialność za długi spółki może rozciągać się zarówno na wspólników, jak i zarząd spółki.

Wspólnicy co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o.

<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
<style>
.quote {
   border: 1px solid black;
   background-color: lightblue;
   text-align: center;
   padding: 10px;
   margin: 20px;
}
</style>
</head>
<body>

<blockquote class="quote">
"Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki".  
</blockquote>

</body>
</html>

Tak brzmi treść art. 151 § 4 Kodeksu spółek handlowych. To jednocześnie pierwszy artykuł Działu I. Kodeksu spółek handlowych, zatytułowanego "Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Przepis ten jest na tyle ważny, że na pewno nieprzypadkowo został umiejscowiony jako pierwszy w dziale dotyczącym sp. z o.o. Jego treść może być jednak nieco myląca.

Zamiast skupiać się na dosłownym brzmieniu art. 151 § 4 KSH, lepiej spojrzeć na odpowiedzialność wspólników spółki przez pryzmat jej nazwy i uznać, że w przypadku sp. z o.o. mamy do czynienia z ograniczoną odpowiedzialnością albo brakiem odpowiedzialności wspólnika "co do zasady".

Odpowiedzialność ta nie jest widoczna na pierwszy rzut oka - wydaje się mieć charakter pośredni i powstaje w szczególnych sytuacjach.

Wspólnicy spółki ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania w zakresie swoich wkładów do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Ryzyko, jakie wspólnicy spółki ponoszą w zakresie zobowiązań samej spółki, sprowadza się do:

• ryzyka utraty wniesionych wkładów,
• ryzyka utraty dopłat, ewentualnie efektów powtarzających się świadczeń niepieniężnych - jeżeli umowa spółki przewiduje powyższe i w danej spółce wspólnicy dokonali dopłat lub świadczyli na tej podstawie na rzecz spółki,

odpowiedzialność wspólników spółki jest więc wyjątkowa i pośrednia - aby doszło do jej faktycznego ziszczenia się, spółka musi wpaść w takie kłopoty finansowe, które ostatecznie doprowadzą do utraty majątku spółki w rozmiarach przekraczających poszczególne wkłady wspólników (ew. dopłaty czy utratę efektów/wysiłku włożonego w świadczenia niepieniężne),

• ryzyka solidarnej odpowiedzialności ze spółką w organizacji oraz osobami, które działały w imieniu spółki z o.o. w organizacji, za zobowiązania tej spółki, do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów,

jest to szczególna sytuacja, podtyp ryzyka wskazanego powyżej jako pierwsze, ponieważ:

(a) dotyczy przejściowej formy spółki - spółki w organizacji, która powstaje w dniu zawarcia umowy spółki, ale przed jej zarejestrowaniem w rejestrze przedsiębiorców KRS - a w zasadzie tymczasowego okresu pomiędzy zawarciem umowy spółki i wniesieniem przez wspólników wkładu na pokrycie objętych udziałów albo jej rejestracją,

(b) efektywnie ryzyko nadal ograniczone jest do wartości wkładów, które dany wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki w umowie spółki,

(c) ponadto jest to odpowiedzialność solidarna, tzn. uzupełniająca/dodatkowa, obok odpowiedzialności spółki oraz osób, które wówczas działały w imieniu spółki.

Warto przy tym pamiętać, że wskazane wyżej ryzyka wynikają z przepisów Kodeksu spółek handlowych i nie sąjedynymi jakie wspólnicy mogą ponosić w zakresie zobowiązań spółki. W pewnych okolicznościach odpowiedzialność wspólników spółki za jej zobowiązania może powstać również na przykład na gruncie Ordynacji podatkowej – za zobowiązania podatkowe spółki.

Czy pełnienie przez wspólnika funkcji w zarządzie spółki z o.o. ma wpływ na jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki?

Warto pamiętać, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby funkcję członka zarządu spółki z o.o. pełnił jej wspólnik. Jak zatem kształtuje się odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o. i czy może to wpływać na wyjaśnioną powyżej sytuację wspólnika?

Chociaż co do zasady członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to podobnie jak wspólnicy sp. z o.o. może ponosić ją w pewnych okolicznościach. Dzieje się tak, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Członek zarządu spółki może ponosić odpowiedzialność również za zaległości podatkowe spółki.

W tych sytuacjach za długi spółki członkowie zarządu odpowiadają solidarnie wraz ze spółką. Nadal mogą oni uwolnić się od takiej odpowiedzialności, jeśli wykażą, że działali we właściwy sposób pomimo trudności finansowych spółki.

Dlatego gdy wspólnik sp. z o.o. jest jednocześnie członkiem zarządu tej spółki, będzie on ponosił odpowiedzialność na dwóch płaszczyznach - jako wspólnik oraz członek zarządu.

Ograniczona odpowiedzialność wspólników spółki z o.o. - o czym warto pamiętać?

Wskazane w nazwie spółki z o.o. ograniczenie odpowiedzialności nie oznacza, że sama spółka ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania w jakimś ograniczonym zakresie, ale odnosi się do wspólników takich spółek, gdyż sp. z o.o. oferuje szeroką ochronę wspólników przed odpowiedzialnością za zobowiązania spółki.

Można powiedzieć, że wspomniana odpowiedzialność ogranicza się do tego co wspólnicy w spółkę zainwestowali. Jeśli jednak wspólnik należy jednocześnie do zarządu spółki, to w takiej sytuacji ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. dodatkowo na zasadach dotyczących członków zarządu.

W kategoriach odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki daje to spółce z o.o. przewagę nad działaniem poprzez spółkę osobową, mimo że prowadzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest nieco bardziej sformalizowane i wymaga większych nakładów finansowych.

Natomiast w porównaniu do innych spółek kapitałowych, chociaż podobnie odznaczają się one ograniczeniem odpowiedzialności wspólników (akcjonariuszy) za zobowiązania takich spółek, to jednak w pewnych kategoriach założenie i prowadzenie sp. z o.o. może być tańsze oraz mniej skomplikowane.