Odpowiedzialność członka zarządu za długi spółki z o.o. - czy członek zarządu faktycznie może ją ponosić?

Jaka jest rola członka zarządu w spółce z o.o.?

Rola członka zarządu jest w spółce z o.o. kluczowa. To członkowie zarządu tworzą organ, jakim jest zarząd spółki. Natomiast zarząd spółki z o.o. prowadzi jej sprawy i reprezentuje spółkę. Posiada on zatem kompetencje do działania zarówno w sferze wewnętrznej (prowadzenie spraw), jak i zewnętrznej (reprezentacja) spółki. To zarząd odpowiedzialny jest za bieżące funkcjonowanie spółki z o.o., w tym zarządzanie jej finansami i ma możliwość m.in. zaciągania w imieniu spółki zobowiązań - zawierania w jej imieniu różnego rodzaju umów. Niejednokrotnie też zarząd składa się z jednego tylko członka albo pomimo powołania do zarządu kilku członków przyjęte w spółce zasady reprezentacji nadają każdemu z nich uprawnienie do samodzielnego reprezentowania spółki. W tym należy upatrywać przyczyn uzasadniających możliwość ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki przez członków jej zarządu. Zależy to jednak od wystąpienia konkretnych okoliczności, które taką odpowiedzialność powodują.

W jakich sytuacjach członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o.?

Co do zasady za długi spółki odpowiedzialność ponosi sama spółka z o.o. będąc podmiotem (osobą prawną) samodzielnie występującym w obrocie i dysponującym własnym majątkiem.

Jest to ogólna reguła, od której istnieją wyjątki. W takich szczególnych przypadkach odpowiedzialność za długi spółki może rozciągać się na członków zarządu spółki (odpowiedzialność za długi sp. z o.o. mogą ponosić też wspólnicy spółki z o.o., o czym możesz przeczytać klikając tutaj).

Taki wyjątek wynika z art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych, który stanowi, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Mimo tego zgodnie z art. 299 § 2 ww. ustawy członek zarządu może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Dodatkowo z § 4. wynika, że członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Okoliczności na podstawie których członek zarządu może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. - na co warto zwrócić uwagę?

W odniesieniu do okoliczności na podstawie których członek zarządu może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o., warto zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• przyjmuje się, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki ma charakter subsydiarny - powstaje dopiero w przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku spółki;
• odpowiedzialność ta ma jednocześnie charakter solidarny - wszyscy członkowie zarządu odpowiadają solidarnie wobec wierzycieli spółki; tzn. wierzyciel ma wybór i może żądać zapłaty długu od wszystkich członków zarządu, jedynie wybranych członków zarządu, a nawet tylko jednego z nich;
• odpowiedzialność dotyczy zobowiązania, które istniało w czasie pełnienia funkcji członka zarządu w spółce;
• każdy członek zarządu odpowiada całym swoim majątkiem;
• jednak bezskuteczna egzekucja przeciwko spółce z o.o. nie przesądza jeszcze o odpowiedzialności członka zarządu za długi spółki - członek zarządu może się od niej uwolnić wykazując, że zaistniały okoliczności egzoneracyjne, którymi są:
• wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki;
• wykazanie, że w czasie właściwym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
• wykazanie, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy tego członka zarządu spółki;
• wykazanie braku szkody wierzyciela, mimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.
• ponadto członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji

{{widget12}}

Oprócz tego co wynika z treści przytoczonych powyżej przepisów, warto zwrócić też uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2023 r. (sygn. akt P 5/19) oraz jego wpływ na art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Trybunał orzekł, że:

• art. 299 § 1 i 2 Kodeksu spółek handlowych w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości, aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wierzytelność, stwierdzona orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce bezskuteczną egzekucję, nie istnieje, w sytuacji, w której orzeczenie zapadło w postępowaniu wszczętym po dacie utraty przez pozwanego statusu członka zarządu spółki, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji;
• art. 365 § 1 Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bezskuteczną egzekucję, w procesie wytoczonym na podstawie art. 299 § 1 Kodeks spółek handlowych przeciwko pozwanemu, który utracił status członka zarządu spółki przed datą wszczęcia postępowania, w którym orzeczenie przeciwko spółce zapadło, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Tym samym wyrok Trybunału Konstytucyjnego zwiększa zakres ochrony byłego członka zarządu przed ponoszeniem solidarnej odpowiedzialności za długi spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, poprzez umożliwienie takiemu byłemu członkowi zarządu kwestionowania, że dług spółki w ogóle istnieje.

Czy odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. jest ograniczona?

Co do zasady za długi spółki odpowiedzialność ponosi sama spółka z o.o. Dopiero niewłaściwe z punktu widzenia przepisów prawa zachowanie członków zarządu wobec kondycji finansowej spółki, tak jak zostało one uregulowane w art. 299 Kodeksu spółek handlowych, powoduje powstanie szczególnej - bo subsydiarnej (posiłkowej) - odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki.

Z tego punktu widzenia ograniczenie odpowiedzialności, o którym mowa w nazwie spółki z o.o., można odnieść do zarządu takiej spółki.

Warto przy tym pamiętać, że art. 299 Kodeksu spółek handlowych nie jest jedyną regulacją dotycząca odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej zobowiązania. Taka odpowiedzialność członków zarządu spółki może powstać również na gruncie innych przepisów prawa, np. Ordynacji podatkowej - za zobowiązania podatkowe spółki, lub przepisów Prawa upadłościowego. Jeśli natomiast członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki z o.o., wówczas może równolegle ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki także z tego tytułu (o tym przeczytasz w artykule >> dotyczącym odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki z o.o.<<).